Konstrukcje monolityczne z betonu – fundamenty, żelbetowe stropy, nadproża, wieńce – wymagają zastosowania szalunków. Te ostatnie pozwalają nadać betonowi trwały kształt. Z czego można je wykonać?
Bez szalunków na budowie się nie obędzie. Służą do stworzenia form, które następnie są wypełniane mieszanką betonową. Po dwóch – czterech tygodniach, gdy beton zwiąże się, rusztowania są rozbierane. Szalunki mogą zostać wykonane z kilku rodzajów materiałów. Najpopularniejszym z nich są deski, od których wzięła się druga, alternatywna nazwa szalowania – deskowanie. To najpopularniejszy, najtańszy i zarazem najbardziej pracochłonny materiał, wymaga bowiem odpowiedniego przycinania wszystkich elementów. Deski są produkowane z drzewa iglastego, a ich zużycie bywa bardzo duże, zwłaszcza w przypadku stropów oraz ścian fundamentowych. Do ich podparcia używa się stempli. Nowe deski do budowy szalunków kosztują 500-800 zł za m3, a używane – od 150 zł. Po rozmontowaniu deski można odsprzedać, użyć do budowy kolejnego deskowania, stworzyć z nich rusztowanie do tynkowania ścian lub zużyć do wykonania podbitki dachu. Po drugim wykorzystaniu materiał już raczej nie nadaje się do ponownego zastosowania.
Innym rodzajem szalunków są konstrukcje przestawne: ścienne i stropowe. Te pierwsze są wykonane w oparciu o ramy z aluminium lub stali. Do łączenia płyt służą klamry, a w narożnikach umieszczane są specjalne profile metalowe. Najmniejsze płyty ważą 10 kg. Aby ich transport był łatwiejszy, są wyposażane w specjalne uchwyty. Stropowe szalunki przestawne to pulpity ze sklejki wsparte na drewnianych dźwigarach, blisko siebie rozmieszczonych i podpartych stemplami.
Jednym z atutów szalunków przestawnych jest dokładność ich wykonania, co ma duże znaczenie zwłaszcza w sytuacji, gdy dany element betonowy ma pozostać niewykończony. Inną zaletą jest możliwość ich wypożyczenia. Ceny w tym przypadku wahają się od 0,8 do 2,5 zł/m3 za dobę. W cenę zazwyczaj jest wliczone dowiezienie oraz rozładunek materiału, czasem dodatkowo także montaż. Zakupione szalunki po ich wykorzystaniu można odsprzedać.
Szalunki mogą także zostać wykonane z płyt OSB, MFP lub ze specjalnej sklejki szalunkowej. Konstrukcje z tego rodzaju materiałów montuje się się szybciej niż z desek. Są polecane zwłaszcza do tworzenia form stropów betonowych. Elastyczna sklejka jest z kolei najlepszym materiałem do wykonania nietypowych, zakrzywionych kształtów. Najtańsze płyty OSB o wymiarach 1250/2500/18 mm kosztują 23 zł za sztukę, najdroższe – około 100 zł. Płyty po demontażu mogą posłużyć do budowy podłogi na strychu bądź sztywnego poszycia dachu.